Της Φανής Παπουλίδου, Διευθύντριας Νεφρολογικού Τμήματος Γενικού Νοσοκομείου Καβάλας
Η χρόνια νεφρική νόσος (ΧΝΝ) αποτελεί παγκόσμιο πρόβλημα υγείας. Περίπου 850 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν κάποιο πρόβλημα με τους νεφρούς τους, 1 στους 10 ενήλικες έχει ΧΝΝ η οποία συνήθως δεν είναι αναστρέψιμη, όμως μπορεί να έχει διαφορετικό ρυθμό εξέλιξης. Η ΧΝΝ είναι πιο συχνή στους ηλικιωμένους και ενώ στους νεώτερους ασθενείς παρατηρείται προοδευτική απώλεια νεφρικής λειτουργίας , στο 30% των ηλικιωμένων η ΧΝΝ παραμένει στάσιμη. Επιπλέον ο καρδιαγγειακός κίνδυνος αυξάνει με τη βαρύτητα της νεφρικής νόσου, οπότε είναι ιδιαίτερα σημαντικό αφενός να διαγνωστεί έγκαιρα η ύπαρξη ΧΝΝ έτσι ώστε ο ασθενής να έχει θεραπευτική παρέμβαση που θα κα-θυστερήσει ή και θα αναστείλει την εξέλιξη της και αφετέρου να ελαχιστοποιήσει την εμφάνιση καρδιαγγειακού συμβάματος.
Οι διεθνείς οργανισμοί NKF (National Kidney Foundation), KDIGO (Kidney Disease Improoving Global Outcomes), KDOQI (Kidney Disease Outcomes Quality Initiative), έχουν καθορίσει τον ορισμό της ΧΝΝ ως παραμονή νεφρικής βλάβης που προκύπτει από απεικονιστικές εξετάσεις , βιοψία νεφρού, εξετάσεις αίματος και ούρων με λευκωματουρία ή και αιματουρία ή/και ελαττωμένο ρυθμό σπειραματικής διήθησης (GFR) μικρότερο από 60ml/min/1.73m2για διάστημα μεγαλύτερο των τριών μηνών.
Πίνακας 1. Στάδια Χρόνιας Νεφρικής Νόσου
Στη καθημερινή πράξη ένας αδρός δείκτης της νεφρικής λειτουργίας είναι τα επίπεδα της κρεατινίνης πλάσματος. Η κρεατινίνη παράγεται από τους μυς και εκκρίνεται από τους νεφρούς. Όταν η νεφρική λειτουργία ελαττώνεται τότε αυξάνονται τα επίπεδα της κρεατινίνης. Υπάρχουν μαθηματικά μοντέλα (MDRD, CKDEPI ) που με δεδομένα τη τιμή κρεατινίνης , την ηλικία, το φύλο και τη φυλή του ασθενούς προσδιορίζουν με μεγάλη ακρίβεια το ρυθμό σπειραματικής διήθησης (eGFR), που είναι πιο ευαίσθητος δείκτης της νεφρικής λειτουργίας, έτσι ώστε ο θεράπων ιατρός να γνωρίζει εάν ο ασθενής του χρειάζεται ειδική αντιμετώπιση.
Επειδή η ΧΝΝ είναι συνήθως ασυμπτωματική νόσος και οι διαγνωστικές εξετάσεις της δεν αποτελούν έλεγχο ρουτίνας του γενικού πληθυσμού έχει μεγάλη σημασία η πρωτοπαθής πρόληψη εμφάνισης ΧΝΝ, ιδιαίτερα στους διαβητικούς και υπερτασικούς ασθενείς, οι οποίοι πρέπει να ελέγχονται με εξέταση ούρων για ύπαρξη λευκωματουρίας και προσδιορισμό του eGFR . Άλλες ομάδες ασθενών υψηλού κινδύνου είναι οι ασθενείς με κληρονομικά νοσήματα νεφρών όπως η πολυκυστική νόσος νεφρών, πρωτοπαθείς σπειραματονεφρίτιδες, υποτροπιάζουσες λοιμώξεις ουροποιητικού, έκθεση σε νεφροτοξικούς παράγοντες όπως αντιφλεγμονώδη και ακτινοσκιαστικά, οι παχύσαρκοι ασθενείς και οι μονόνεφροι. Επομένως πρωταρχικό βήμα στους ανωτέρω ασθενείς είναι ο καλός γλυκαιμικός έλεγχος από την εμφάνιση του σακχαρώδη διαβήτη και η βέλτιστη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης στους υπερτασικούς, η καταπολέμηση της παχυσαρκίας που αφορά και τη παιδική ηλικία, ο περιορισμός της κατανάλωσης αλατιού, η υγιεινή διατροφή με λιγότερο κρέας ,περισσότερες φυτικές ίνες και σύνθετους υδατάνθρακες και λιγότερα κορεσμένα λιπαρά, η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας και η διακοπή του καπνίσματος, ώστε να μην εμφανίσουν ΧΝΝ.
Η δευτερογενής πρόληψη αφορά τους ασθενείς που έχουν ήδη ΧΝΝ, η πλειονότητα των οποίων έχει πρώιμα στάδια της νόσου και έχει στόχο τη καθυστέρηση εξέλιξης της προς τελικό στάδιο και αιμοκάθαρση ή μεταμόσχευση νεφρού. Από μελέτες στο γενικό πληθυσμό έχει προκύψει ότι ένας στους πέντε ασθενείς που έχει ΧΝΝ έχει νοσοαγνωσία, γεγονός που έχει αποτέλεσμα καθυστερημένη και ενδεχομένως αναποτελεσματική κλινική παρέμβαση. Ανεπαρκής έλεγχος της αρτηριακής πίεσης σε επίπεδα που είναι σύμφωνα με τις οδηγίες των διεθνών επιστημονικών εταιρειών, στους ασθενείς με ΧΝΝ, είναι από τους κυριότερους τροποποιήσιμους παράγοντες επιδείνωσης της ΧΝΝ. Επίσης η επιλογή αντιυπερτασικής θεραπείας με φάρμακα που αναστέλλουν τον άξονα ρενίνης- αγγειοτενσίνης- αλδοστερόνης, είναι καθοριστικής σημασίας. Ιδιαίτερη σημασία έχει και η διατροφή περιορισμένου λευκώματος που φαίνεται να έχει συνεργό ρόλο με την ανωτέρω κατηγορία αντιυπερτασικών. Για τους διαβητικούς ασθενείς με πρώιμα στάδια ΧΝΝ, όπως δείχνουν πρόσφατες μελέτες, η νέα κατηγορία αντιδιαβητικών φαρμάκων που αναστέλλουν τους συμμεταφορείς γλυκόζης-νατρίου στο νεφρό προσφέρουν νεφροπροστασία πέραν του γλυκαιμικού ελέγχου. Επαγρύπνηση χρειάζεται από τους ασθενείς αλλά κυρίως από τους γιατρούς για εμφάνιση οξείας νεφρικής ανεπάρκειας (ΟΝΑ), πολλαπλής αιτιολογίας από προνεφρικούς, νεφροτοξικούς, λοιμώδεις και άλλους παράγοντες, καθώς μπορεί ακόμη και μικρής βαρύτητας ΟΝΑ να προκαλέσουν ή και να επιδεινώσουν μια ΧΝΝ όταν είναι επαναλαμβανόμενα.
Όσον αφορά τη συσχέτιση της ΧΝΝ με αυξημένα καρδιαγγειακά επεισόδια, φαίνεται ότι οι κλασσικοί παράγοντες κινδύνου συνεργούν με τη διαταραχή της μεταβολικής ομοιοστασίας που προκαλεί η ΧΝΝ και έτσι ευνοείται η διαδικασία της αθηρωμάτωσης. Εκτός από τα καρδιαγγειακά συμβάματα σοβαρό πρόβλημα είναι η συνεχής αύξηση των ασθενών που καταλήγουν σε τελικό στάδιο ΧΝΝ και εντάσσονται σε θεραπείες υποκατάστασης με τεχνητό νεφρό, περιτοναïκή κάθαρση και μεταμόσχευση νεφρού. Η διαβητική και η υπερτασική νεφροπάθεια είναι οι συχνότερες διαγνώσεις των ασθενών που ξεκινούν θεραπείες υποκατάστασης της νεφρικής λειτουργίας.
Η τριτογενής πρόληψη είναι πολύ σημαντική στους ασθενείς με σοβαρού βαθμού ΧΝΝ και αποσκοπεί στη προετοιμασία του ασθενούς , αλλά και στη παράταση του χρόνου που θα χρειαστεί για θεραπεία υποκατάστασης τη ΧΝΝ, καθώς και στην αντιμετώπιση της αναιμίας, των διαταραχών μετάλλων και οστών και των λοιπών προβλημάτων που συνοδεύουν την ουραιμία.
Βιογραφία: https://hypertensionwatch.com/2021/03/07/fani-papoulidou/
Φωτογραφία / Photo by National Cancer Institute on Unsplash
